De impact van de Noord/Zuidlijn in Amsterdam: vergelijking van reizigers en reistijden

De Noord/Zuidlijn (NZL) is een nieuwe metroverbinding die sinds juli 2018 de noord- en zuidzijde van Amsterdam met elkaar verbindt. In een omvangrijke, vier jaar durende, studie worden de vervoerkundige, ruimtelijke en economische effecten onderzocht. Deze paper beschrijft de effecten op reizigers, reistijden, aantal overstappen en betrouwbaarheid, waarbij de situatie voor en na de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn met elkaar worden vergeleken.
Voor de analyse is gebruik gemaakt van twee databronnen: automatische voertuiglocatiedata en geanonimiseerde OV-chipkaartdata. Het gaat om grote datasets: de OV-chipkaartdata bevat ongeveer 56 miljoen rittransacties (van 11 weken). Die ritten zijn vervolgens samengevoegd tot reizen, indien door reizigers wordt overgestapt. Om de overstap te identificeren is een nieuwe methode ontwikkeld met aanvullende criteria op het standaard 35 minutencriterium. De aanvullende criteria leiden ertoe dat het aantal overstappen grofweg 25% lager uitkomt dan gebruikelijk in de Nederlandse praktijk. Voor de analyse van de reistijden zijn de wachttijden bij tram en bus geschat op basis van gerealiseerde tussenaankomsttijden. Bij metro wordt ingecheckt op het station (bij de poortjes) en zit de wachttijd dus al in het de gemeten reistijd.
Uit de analyses blijkt dat als gevolg van de ingebruikname van de Noord/Zuidlijn een flinke verschuiving heeft plaatsgevonden van bus en tram naar metro. Per saldo is er een toename van het OV-gebruik van 4% ten opzichte van een jaar eerder. Gemiddeld over alle reizen is het effect van het nieuwe netwerk inclusief Noord/Zuidlijn dat reizen 43 seconden per reis korter duren, ofwel in totaal ongeveer 7.500 uur per gemiddelde werkdag. Er zijn echter grote verschillen tussen reisrelaties. 21% van de reizigers heeft een reistijdwinst van meer dan 1 minuut, 13% van de reizigers heeft een reistijdverlies van meer dan 1 minuut. De grotere reistijdwinsten van meer dan 10 minuten komen terecht bij een relatief klein aandeel van 3% van de reizigers. Ook zien we een kleine afname van het gemiddeld aantal overstappen, die geheel wordt veroorzaakt door nieuwe reizigers met de Noord/Zuidlijn. Wanneer we alleen kijken naar de bestaande reizigers, dan zien we wel een lichte toename (5%) van het aantal overstappen. Ten slotte is ook de betrouwbaarheid van het OV-netwerk verbeterd. De buffertijd is afgenomen met gemiddeld 17 seconden per reiziger.