Hoe breng je brede welvaart in de praktijk? Een voorbeeld van de Participatieve Waarde Evaluatie over de Lelylijn

Een cruciale vraag in het brede welvaart debat is: hoe maak je als overheid keuzes in lijn met het brede welvaartsperspectief? Hierop proberen we een antwoord op te formuleren. Dat doen we door een set van concrete criteria voor het maken en beoordelen van mobiliteitsbeleid in lijn met het brede welvaartsperspectief te formuleren. Deze criteria verdelen we in drie categorieën: (1) Breder kijken naar opgaven en doelen van mobiliteitsbeleid; (2) Breder kijken naar effecten van mobiliteitsbeleid; en (3) Effecten van mobiliteitsbeleid breder afwegen. Vervolgens stellen we dat om aan deze criteria te voldoen, beleidsmakers zich niet langer kunnen beperken tot ‘marktmakers’ die ingrijpen indien er marktfalen onstaan, zoals knelpunten in het verkeer of een tekort aan woningen. Het brede welvaartsperspectief impliceert namelijk dat de overheid als taak heeft om ‘alles wat mensen van waarde vinden’ te bevorderen. Dit betekent dat de overheid ook de rol heeft van publieke ‘waardemaker’.

We kunnen de keuzes van de overheid als waardemaker niet op dezelfde manier coördineren en beoordelen als de keuzes van de overheid als marktmaker. Hiervoor is een andere aanpak nodig, die recht doet aan het politieke proces waarin burgers en hun vertegenwoordigers gezamenlijk bepalen wat waardevol is om te produceren in de publieke sector. De Participatieve Waarde Evaluatie (PWE) lijkt hiervoor een geschikte aanpak. Wat we nog niet weten, is in hoeverre PWE voldoet aan de brede welvaart criteria. Dit verkennen we aan de hand van een casus: De PWE over de Lelylijn. We reflecteren op ontwerpkeuzes, hoofdresultaten en interviews met betrokken beleidsmakers.

We constateren dat PWE een geschikte aanpak is om beleidsmakers te ondersteunen in het maken en legitimeren van waardegedreven keuzes. De PWE heeft een breed publiek weten te bereiken van ruim 11.000 deelnemers. Dit leverde nieuwe, bruikbare inzichten op voor beleidsmakers over hoe burgers publieke waarden afwegen met betrekking tot de Lelylijn en heeft ertoe geleid dat de doelen van dit project worden herzien. We denken dat PWE ook kan bijdragen aan het maken van mobiliteitsbeleid dat voldoet aan de 8 brede welvaart criteria, maar zien hierbij een aantal uitdagingen. Op basis van de inzichten uit deze casus en eerder uitgevoerde PWEs lijkt het mogelijk om met deze aanpak (1) doelen, opgaven en (2) effecten van mobiliteit breder te bekijken en (3) af te wegen. De vraag is of dit allemaal tegelijkertijd kan in één PWE, of dat er meerdere PWEs en andere methoden voor nodig zijn.